06.02.2025 Perşembe

Mükemmeliyetçi Ebeveynlerin Çocuk Psikolojisine Etkisi

Çağımızda, ebeveynlerin daha iyi ve doğru annelik ve babalık yapacakları ile ilgili çok fazla bilgi bulunmaktadır. Fakat bununla birlikte bireylerin her anlamda olduğu gibi bu anlamda da mükemmel olma arzusu son derece artmıştır. Bebeklerin ve çocukların yetiştirilme şekilleri ileriki hayatlarının temeli olacağı göz önünde bulundurulduğunda, bu ebeveynlik modelleri ile birlikte ebeveynlerin mükemmeliyetçi kişilikleri aynı ortamda bulunduğunda, bebeklerin ve çocukların bu süreçten olumsuz yönde etkileneceği bilinmektedir. Bu nedenle mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuk psikolojisi üzerinde olumsuz yönleri ne yazık ki bulunmaktadır.

 Benlik, doğumdan itibaren şekillenmeye ve oluşmaya başlar. Benlik değeri, aile ilk sırada olmak üzere çevresinden aldığı geribildirimler ile oluşur. Olumlu ve pozitif tepki ve değerlendirmelerde çocuğun kendine olan güveni son derece artar, kendine güveni sağlandığı için kendini ifade edebilir, kendi görüşlerini belirtebilir ve başarı için çabalar hale gelir. Fakat sürekli eleştiriye maruz kalan çocuklar ise, özgüvenini kaybeder. Mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuk psikolojisine etkilerinden biri ise bahsettiğimiz özgüvendir. Çocuk özgüvenini kaybettiği için kendisini başarısız hatta yetersiz olarak algılar. Mükemmeliyetçi anne ve babaların en temel özellikleri, çocuklarından çok yüksek beklenti içerisine girmeleridir. Mükemmeliyetçi anne ve babalar çocuğun kapasitesini göremezler ve genellikle çocuğun kapasitesi dışında bir beklentiye kapılırlar. Çocuğun kendi yetenekleri görmezden gelinir ve başarıları taktir edilemez. Bu yüzden çocukta yetersizlik duygusu ve başaramama korkusu gelişebilir. Bu durumda ise mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuk psikolojisine etkisinden birine daha rastlamaktayız, değersizlik hissi. Bu çocuklar kendilerini değersiz hissedebilirler. Hiçbir zaman annesi ve babasının istediği gibi bir evlat olamayacağı düşüncesine, onların hayalindeki çocuk olamayacağına, başarıya ulaşamayacağını düşünerek kendini inandırır ve hayal kırıklığına uğrar. Bu ise kendini kısır döngüye bırakır ve çocuk kendisinin hiçbir zaman başarılı olamayacağına inanır ve çocuğu başarısızlığa iter.

Çocuk, anne ve babasını rol model olarak gördüğü için, anne ve babasının mükemmeliyetçi tutumlarını kopyalamaya başlar. Mükemmeliyetçilik genel anlamda duygusal zarar ile sonuçlanır fakat nadiren de olsa çocuklar mükemmeliyetçi ebeveynlerini kopyaladıklarında hırs ile yüksek başarıya da ulaşabilmektedir. Fakat mükemmeliyetçi ebeveynler genel anlamda çocuğunun başarısızlıklarına odaklandığı için, bu çocuklar da sevgi ve ilgiye ihtiyaç duydukları zamanlarda kendilerini başarısız kılma eğilimde bulunacaklardır. Mükemmeliyetçilik, nadiren anne ve baba tarafından müdahale etmek için bir bahane olarak da kullanılabilir. Çocuğa sürekli bir şekilde müdahale edilip eleştirildiğinde çocuk baskı altında hissedip zorlanacaktır. Fakat dikkat edilmelidir ki tüm bu müdahaleler, mükemmeliyetçi teriminin maske olarak kullanıp ‘senin iyiliğin için ve senin çok daha başarılı olabilmen için bunları yapıyorum’ gibi iyi niyetle yapılacaktır. Çocuk ise bu iyi niyetli kişinin istediğini yapamadığı için üzülecek daha sonra kendini suçlamaya başlayacak ve bunun sonucunda ise kendine olan güveni ne yazık ki kaybolacaktır. Kısacası bu yapılan davranış, çocuk üzerinde başarısızlık yaratmaktan öteye geçememektedir. Mükemmeliyetçi ebeveynlerin gördüğümüz üzere çocuk psikolojisi üzerinde birçok olumsuz yönleri bulunmaktadır. Mükemmeliyetçi kişiliğe sahip olan anne veya babaların çocuklarında mükemmeliyetçilik çok yüksek oranda gözükmektedir. Bu yüzden bu çocuklar ise mükemmeliyetçi özelliğe odaklanarak, kendilerini aşırı zorlamayla birlikte bir seviyeye kadar başarı yakalarlar fakat yanlış bir şey yapma korkusuyla olumsuz bir sürece dönüşmesi kaçınılmazdır. Bu çocuklar sürekli eleştirilme korkusu ve kaygısıyla rahat hareket edemeyecekler ve rahatça hareket edemediğinden kendisi gibi olmayacaklardır. Bu sebepler her an utanç duygusunun çıkmasına olanak sağlayacaktır. Özetle açıklayacak olursak mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuk psikolojisine olumsuz bir yönde etki ettiği görülmüştür. Yüksek derecede özgüvensizlik, değersizlik hissi, başaramama korkusu, kendisi gibi olmaktan korkma ve bunun utanç verici olduğu düşüncesi, anksiyete ve sosyal fobilere kadar çocuğun özel hayatını ve sosyal çevresini derinden etkileyecek hasarlara sebep olabilmektedirler.

                                                                                                                   Doğa Apak