10.02.2025 Pazartesi

Neden Kendimi Başarısız Hissediyorum

Başarı ve başarısızlığın önemi bütün psikoloji ekolleri tarafından benimsemiş ve kabul görülmüştür. Başarı ve başarısızlık hissi yaşantımızda oldukça önemli yere sahiptir ve yaşantımızı derinden etkilemektedir. Bireylerin eğitim hayatını, kariyer planlarını, sosyal yaşantısını, kişilerle olan iletişimini ve bunun gibi pek çok alanda başarı ve başarısızlık kavramlarının yeri oldukça önemlidir. Peki neden kendimi başarısız hissediyorum?

Bu sorunun cevabını verirken öncelik olarak geçmişimizden bizlere kalan bu duygunun kökenine bakmaktır. Çocukluk çağlarında çevremizden, ailemizden ve gerek eğitim hayatımızı devam ettiren öğretmenlerimizden bizlere birtakım figürler aktarılmaktadır. Örneğin öğretmenimizin katı kuralları ve eleştirileri bizim öz-saygımızı olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Gelişim döneminde ve çocukluk döneminde maruz kalınan eleştirilerin ve olumsuz cümlelerin çocukların ilerdeki yaşantısını büyük ölçüde olumsuz etkileyebilmektedir. Bu durum ise ne yazık ki yetişkinlikte kalıcı başarısızlık hissine neden olur ve ‘neden kendimi başarısız hissediyorum?’ sorusuna cevaplarından biri olarak verilebilmektedir. Eğer gelişim sürecinde olan bir çocuk çevresi tarafından yoğun miktarda ‘Daha iyisini yapmalısın!’ ya da ‘Bu kadar zor olmamalı!’ gibi ifadelere maruz kalan çocuklar büyüdüğünde kendini başarısız ve yetersiz hissetmeye başlayabilirler. Bu tür ifadeler gelişim dönemindeki çocukların zihnine adete kazınarak, ilerdeki yaşamında ortaya çıkan en küçük başarısızlığında bile sürekli kendini tekrar eden ‘başaramayacağım, yapamayacağım’ gibi bir içses haline gelebilmektedir.

            Neden kendimi başarısız hissediyorum düşüncesine kapıldığımızda, yanlış ebeyvn tutum ve davranışlarını da göz önünde bulundurabiliriz. Ebeveynlerimizin sert eleştirilerine maruz kalmak ve ebeveynlerimizin mükemmeliyetçi davranışlarına maruz kalmak başarısızlık inançlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Mükemmeliyetçi anne, baba veya ebeveynlerin sevgiyi çocuklarına yansıtmasının ilk kuralı, çocuklarının başarılı olmasıdır. Ne yazık ki bu düşünce ve davranışlarından dolayı çocuklarından sevgiyi esirgeyip, başarıyı otoriter bir biçimde şart koşmuştur. Bu çocuklar ise ne kadar emek edip çabalamalarına rağmen, ailesi tarafından yeterli görülmez ve bu çocuklar özünde başarılı olmasına rağmen kendini yetersiz görmeye başlar ve başarılı olamayacağım düşüncesine kapılmaya başlar. Örneğin, çocuk matematik sınavından sınıfın en iyi notu olan 90 notunu almıştır. Ailesi, çocuğunun matematik dersinden 90 aldığını öğrendiğinde ise evde büyük bir tartışma başlar. ‘Sen başarısızsın’ ‘Sen hiçbir zaman başarılı olamayacaksın, neden matematik sınavından 100 alamadın?’ gibi ifadeler kullandığında çocuk, ne kadar başarılı olursa olsun ailesi tarafından taktir edilmediği ve yetersiz bulunduğu için kendini başarılı hissetmeyecek ve yeterli bulmayacaktır. Bu öyküye maruz kalan çocuklar ise ilerdeki sosyal ilişkilerinde, iş çevresinde yetersizlik hissiyatı yaşayacaktır ve ‘neden başarılı olamıyorum’ gibi cümleleri kendine sormaya başlayacaktır. Mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuklarını daha iyisine yapmaya zorlaması, çocukların hiçbir zaman başarılı ve yeterli olamayacağına inandırmalarını sebep olmaktadır. Bu tür çocukluk yaşantıları ve öyküleri, kişinin kendine güvenini kaybetmesine neden olur ve başarısızlık hissine kapılmasına neden olur.

            ‘Neden kendimi başarısız hissediyorum? Sorusunun diğer cevaplarından biri ise geçmişte yaşadığımız travmatik olaylar olabilmektedir. Geçmişimizden şu anki zamana kadar taşıdığımız başarısızlık inançları genelde yaşadığımız travmatik olaylarla ilişkilendirilmiştir. Travmalar genel inanışlara göre fiziksel şiddet ya da istismar gibi bilinse de duygusal olarak yaşanılan travmalar kişinin benlik gelişiminde ve benlik algısına çok büyük hasarlar verebilmektedir. Çocukluk döneminde maruz kalınan mükemmeliyetçi ebeveyn tutum ve davranışları, duygusal açıdan tatmin edilmemiş çocuklar ve sürekli başarısızlık ve yetersizlik hissi yaratan olaylar, duygusal tramvanın yüzeye çıkmasına sebep olmaktadır. Bu tür yaşanılan travmalar kişinin başarısızlık düşüncesine ve olumsuz inanışlarına yol açabilmekte ve haliyle ‘Neden başarısız olamıyorum’ düşüncesine kapılmasına neden olmaktadır.